0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Verilen şartlar altında en iyi sonucun( maksimum yada minimum) elde edilmesi işlemine optimizasyon denir. Bir fonksiyonun bilinen kısıtlar altında maksimum yada minimum değerinin araştırılması problemi olarak da tanımlanabilmektedir(1). Matematikçi Euler yaratılan her şey maksimum ve minimum formunda olduğu için evrenin çok mükemmel olduğunu ve onu yaratanın bundan dolayı sonsuz hikmet sahibi(wise creator) olduğunu ikrar etmiştir(2).

Tabiat ya da evren optimum sistem durumunun olduğu sonsuz örneklerle doludur. Metal ve alaşımlarda atomlar, birim hücrelerin oluşmasın da en az(minimum) enerji harcayarak konumlanırlar. Bu birim hücreler maddelerin kristalize yapısını tayin eder. Sıfır kütlesindeki bir yağmur damlacığı mükemmel bir küredir. Küre ise verilen bir hacmi en az yüzey alanı ile çevreleyen geometrik bir şekildir. Bir koloni olarak yaşayan karıncalar barınakları ile yiyecek yerleri arasındaki en kısa yolu kullanırlar. Çok uzun ağaçlar bükülme ve kıvrılmada daha güçlü olmak için tabana/köke yakın kuvvetlendiriciler oluşturur. Bal peteği en sıkı ambalajlama ( yani mükemmel) düzeneklerinden biridir(3).

Tabiat gibi organizasyonlar, firmalar hatta her bir birey en iyi olma çabası içinde olmuşlardır. Karşılaştıkları problemleri genelde tecrübe ve subjektif değerlendirmeye dayalı olarak çözümlerler. Ancak artan rekabet ve müşteri talebi, sıklıkla bu çözümlerin yalnızca mümkün/feasible olmasını değil optimum yani en iyi olmasını da gerektirir. Seri ürün üretiminde küçük bir tasarruf bir şirket için hayati önemdedir. Motorlu araçlarda ağırlığın minimizasyonu yakıt tüketimi, fiyat ya da performansı olumlu yönde etkiler. Görüldüğü gibi optimizasyon hayatın bir parçasıdır. Sınırlı hammadde ve sınırlı iş gücü gibi kaynaklar, kârı maksimum yada maliyeti minimum yapacak şekilde hareket etmemizi sağlar. Bir şirket için basit olarak gelişme zamanını azaltarak bir tasarım sürecinin optimizasyonu çoğunlukla para tasarrufu demektir. Ayrıca günlük harcanan suyu en iyi şekilde kullanan bir kişi için aylık tasarruf her açıdan çok büyük önem taşır. Organizasyonlar, firmalar, yöneticiler, mühendisler hatta bireyler karşılaştıkları problemlerde optimizasyon kuralına göre hareket etmeleri halinde başarılı olurlar. Sonuç olarak, sahip olunan kaynaklar ve imkanlar son derece sınırlıdır. Bunların en iyi şekilde( optimum) kullanılması da çok önemlidir. Bu yaklaşımlar; optimizasyon ile ilgili teori, algoritma ve tekniklerin gelişimine yardımcı olmuştur(4).

Sani Zülcelal ismi Hakimin muktezasıyla her şeyde en hafif sureti, en kısa yolu, en kolay tarzı ve en faydalı şekli( bunların her biri optimizasyon kuralıdır) ehemmiyetle takip etmesi israf, abes,akla aykırılık ve faydasızlığın yaratılışta olmadığını gösterir(5 ). Bir şeyden( su gibi) her şeyi ( bütün canlıları)yaratacak Kudrete sahip olduğu gibi her şeyden de bir tek şeyi yaratması( muhtelif gıdalardan beslenen bir insan yada hayvan icadı gibi ) kudretine ağır gelmez. İmam-ı Gazalinin dediği gibi, İmkan dairesinde şu varlık aleminde daha mükemmeli daha üstünü de yoktur. Kadir-i küllü şey olan Allah her şeyi mükemmel (optimum) olarak tasarlayıp yaratmıştır.

Referanslar

1. Bal H., Optimizasyon Teknikleri , G.Ü Yayını 2005.

2. Diwekar U., Introduction to Applied Optimization, second ed., 2000 .

3. Rao S.S., Optimization, willey, 1989.

4. Belegundu A. D., Chandrupatla T. R., Optimization Concepts in Engineering, Third ed. 2019.

5. Nursi S., Lem’alar, RNK.

Prof.Dr. Hasan BAL

Gazi Üniversitesi- Ankara

Yazarın tüm yazılarını görmek için TIKLAYINIZ.