0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

 

Milletlerarası Anlaşma’da yer alan bilgilere göre Türkiye, Somali’nin IMF’ye olan borcunun 3,5 milyon dolarını (yaklaşık 30 milyon lira) ödeme kararı aldı. Toplumun bir kısmı tarafından eleştirilen ancak ülkemizin Afrika Boynuzu politikaları ve son 10 yıl içerisinde yapılan açılımlar açısından önemli olan bu yardımın birçok anlamı var. Türkiye Somali ilişkileri ve gelecek açısından önemli olan bu yardımların temelinde son 10 yılın ilişki profiline bir göz atalım. Somali, Eritre, Cibuti ve Etiyopya’nın yer almış olduğu Afrika kıtasının kuzeydoğusunda yer alan ve Afrika Boynuzu olarak adlandırılan bölge; küresel deniz ticaret yolu olan Kızıldeniz’i kontrol etmesi dolayısıyla jeostratejik öneme sahiptir.

Somali bu bölgenin önemli ve stratejik devletlerinden biridir. Somali; 1960 yılında bağımsızlığını kazanmış ve 1991 yılında ise iç savaşa sürüklenmiştir. Bab’ül Mendep Boğazı’nı kontrol eden Somali’ye yönelik 16’ncı yüzyıldan itibaren başlayan sömürgecilik faaliyetleri karşısında, Osmanlı İmparatorluğu’ndan, günümüz Türkiyesi’ne kadara önemli yardımlar gerçekleşmiştir. 19 Ağustos 2011 Cumhurbaşkanı Sn. Recep Tayyip Erdoğan’ın Somali ziyareti önemli bir dönüm noktası olmuştur. Mogadişu Büyükelçiliği, 01 Kasım 2011 tarihinde yeniden açılarak sorunların ve yardımların yerinde görülmesine olanak sağlanmıştır. Ülkemizin dış ülkelerde açtığı en büyük büyükelçiliklerden biri olan büyükelçiliğin, esas ve tam manasıyla açılışı, 3 Haziran 2016 yılına gerçekleşmiştir.

İki ülke arasındaki ilişkilerin tarihi temeli bulunmaktadır. Halen; ülkede birçok Osmanlı eseri bulunmaktadır. Berbera’da Mısırlılar’ın inşa ettiği Osmanlı Camii, Osmanlı Kalesi, Misafir Evi, Mısır Valisinin Evi, Zeyla’da ZulKibleteya Camii Kalıntıları, Eski Mahkeme Binası Kalıntıları, Eski Müze, Su Deposu, Su Kuyuları, Gümrük Binası, Atik Caminin Kalıntıları, Mogadişu’daki Osmanlı Kalesi, 16’ncı asırda Portekizlilerin saldırılarına karşı Osmanlı donanması paşalarından Abdülaziz Paşa’nın yaptırmış olduğu Deniz Feneri ve Camisi, Abdülaziz ve Şeyh Cebbar Camisi, Gaves Karan Camisi önemli eserlerdir (Demircioğlu, 2019)

Somali’ye sadece Türkiye’nin değil birçok ülkenin ilgisi üst düzeydedir. Yardımlara çeşitli alanlarda devam eden birçok ülke vardır. Somali’de 2017 yılı itibari ile asker maaşı ödemelerinin %70’i Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere ve Birleşik Arap Emirlikleri tarafından, kalanı ise Somali Devleti tarafından yapılmıştır. Son yıllarda ülkemizde yakalanan ajanları ve her fırsatta gösterdikleri düşmanca tavırları nedeniyle ülkemize olan hasmane tutumunu arttıran BAE’nin bu ülkede ki varlığı yadsınamaz bir gerçektir.

 

Özellikle insani yardım temelinde ilişkileri artırma ve geliştirme politikasını benimseyen ülkemizin, Somali de ki gelişen varlığı verilen insani yardımlar ve iyi ilişkilerle devam etmektedir. Mogadişu’da bulunan eski Digfer Hastanesinin yanına yapılan Türk Hastanesi (Recep Tayyip Erdoğan Hastanesi) kapasite ve teknoloji açısından Doğu Afrika’nın en modern hastanelerinden biri konumundadır. Bünyesinde Türk ve Somalili doktor ve personelin çalıştığı hastane ile hem Mogadişu’da yaşanan sağlık alanındaki sorunlara çözüm bulunmuş hem de Somalili doktor, hemşire ve idarecilerin uzun vadede eğitimlerine destekte bulunarak Somali’de sağlık alt yapısının iyileştirilmesine kalıcı bir katkı sağlanmıştır. Türkiye ulaşımı, Türk Hava Yolları A.Ş. üzerinden Mogadişhu-İstanbul seferi ile her gün tarifeli olarak yapılmaktadır. Sağlık Bilimleri Üniversitesi Somali Recep Tayyip Erdoğan Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu’nda 150 öğrenciye eğitim imkanı sağlanmaktadır (Buyruk, 2019).

Türkiye’de düzenlenen “İstanbul Toplantıları” ve “Ankara Deklarasyonu” Türk Somali ilişkilerinin gelişmesine büyük katkı vermiştir. 26 Nisan 2017 tarihinde “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Somali Federal Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Kalkınma İşbirliği Anlaşması” imzalanmıştır. Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı (TİKA) ise bu Anlaşma’nın yürütülmesinden sorumlu tutulmuştur. Bu Anlaşmaya göre; Tarım, tarım endüstrisi ve gıda işleme sanayisi, Kırsal ve kentsel kalkınma plan ve programları, Sağlık, Yoksulluğun azaltılması, Su, hijyen, orman ve jeoloji, Küçük ve orta ölçekli

işletmelerin geliştirilmesi, Enerji Taşımacılık ve insani yardım alanlarında Türkiye Cumhuriyeti yardım taahhüdünde bulunmuştur. Acil insani yardım çalışmaları kapsamında 2011 yılından 2017 senesine kadar olan süre içinde Türkiye’den Somali’ye devlet eliyle gerçekleştirilen 370 milyon dolar tutarındaki yardımın yanında 130 milyon dolar yardım da sivil toplum eliyle gerçekleşmiştir. Özel sektörün Somali’ye yönelik yatırımları ise 100 milyon doları bulmuştur. Türk şirketlerinin toplam yatırımı 100 milyon dolardır. Ticaret hacmi ise 2017 verilerine göre 150 milyon dolar civarındadır. Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı (TİKA)’nın bu konuda ki çalışmaları önemlidir (Demircioğlu, 2019).

Türkiye’nin en büyük deniz aşırı askeri eğitim merkezi, 30 Eylül 2017 tarihinde, Somali’de kurulmuştur. Kızılay’ın bölgede yapmış olduğu çalışmalar takdire şayandır. Sadece; 25000 kişinin yaşadığı Cezire Çadır kampında 10000 üretim kapasiteli mobil yemek fırınında yardımlarına devam etmektedir. Sıcak yemek merkezlerinde pişen yemekler, yetimlere, yatılı okullara ve hastanelere yardımlar yapılmaktadır.

Ülke ekonomisi; tarım üzerine yoğunlaşmış durumdadır. Tarım sektöründen sonra en büyük pay hizmet sektörünün elindedir. Ülke arâzisinin % 15’i ekime müsâit olmasına rağmen % 2’lik bir bölümde ekim yapılmakta, geriye kalan kısmın tarıma kazandırılması ile büyük bir gelirin elde edileceği ve bilinmektedir. Nehirler boyunca uzanan topraklar oldukça verimlidir. Başlıca tarım mahsulleri şekerpancarı, mısır, darı, susam, fasulye, pamuk, sakız, süpürgedarısı, kapole ve muzdur.

Somali tarımsal bakımdan çok zengin olmasına rağmen, devam eden siyası istikrarsızlık ve ElŞebab terör örgütü tarafından gelen güvenlik tehdidi nedeniyle bu zenginlikten yararlanamamaktadır. Ülkemizin bu konuda hem teknik ve hem de araştırma alanında önemli bilimsel katkıları bulunmaktadır. Somali; 2013-2014 verilerine göre Türkiye’ye en çok öğrenci gönderen 20’nci ülke ve Afrika ülkeleri arasında Türkiye’ye en çok öğrenci gönderen ikinci ülke konumundadır. Türkiye’de eğitim gören Somalili öğrencilerin, Somali için önemli bir insan sermayesi olduğu değerlendirilmektedir.

Şimdi Türkiye’nin Somali de ve doğal olarak Afrika boynuzundaki varlığı ve yardımının haklı gerekçelerini daha iyi anlıyoruz. Ülkede petrolün ve yer altı zenginliklerinin üst düzeyde varlığı, ekonomik ve jeostratejik açılımlar ülkenin varlıklarının daha fazla sömürülmesinin önüne geçen ve Osmanlı’dan kalan tarihi ilişki mirasını ileriye taşımanın yolu dar zamanda Somali’nin yanında durmaktır. Bunun hiçbir siyasi gerekçesi yoktur. Boşuna ve beyhude eleştirilerin dış politika açılımlarında daha düzeyli olması temennimizdir.

Sağlıcakla kalın.

Prof.Dr.İNANÇ ÖZGEN

Fırat Üniversitesi

Biyomühendislik Fakültesi Öğretim Üyesi

Literatür

Buyruk, A., 2019.Türkiye Somali İlişkileri. Bölüm VI.. 91-111. s. Somali, Barış, İstikrar ve Kurumsallaşma. Milli Savunma Üniversitesi Yayınları. İstanbul, 129 s.

Demircioğlu, Ö. F., 2019. Afrika Boynuzu ve Jeostratejik önemi. 5-13 s. Somali, Barış, İstikrar ve Kurumsallaşma. Milli Savunma Üniversitesi Yayınları. İstanbul, 129 s.

Demircioğlu, Ö. F., 2019. Somali’nin Jeostratejik Önemi. 19-28 s. Somali, Barış, İstikrar ve Kurumsallaşma. Milli Savunma Üniversitesi Yayınları. İstanbul, 129 s.

Yazarın Tüm Yazılarını Görmek İçin TIKLAYINIZ