Zamlar art arda geliyor, her yerde zamlar konuşuluyor. Elazığ’da konuştuğumuz esnaf, geçinmekte zorlanan yurttaşların, artık bir çay bile ısmarlamadığını söyledi.

Art arda gelen zamlar esnafın belini büktü. Kahvehaneler, manavları, tekel bayileri, tütün satıcıları… Konuşmak istemeyen de var sorularımıza hemen cevap veren de. Sokakta gündem zamlar. Esnafla sohbet ederken gelen müşteriler de zamlardan yakınıyor. Zamlar öyle ağır ki, bir kahveci insanların birbirine çay dahi ısmarlayamaz hale geldiğini söyledi. Kahvehane kültürünün bir parçası olan “yancılık” da zamlarla beraber rafa kalkmış. Bir kahveci şöyle anlattı: “Kahveye gidip gelenler bilirler, oyun masasında oyunu takip eden ve masadan çay içen bir ekip olur. Bu kişilere de ‘sinek’ denirdi. Şimdi sineklik müessesesi ortadan kalktı.”

Ekonomik kriz esnafı da vatandaşı da derinden etkileyerek hayatı zorlaştırdı.   Bir kahvehanede konuştuklarımız, vatandaşın temel gündeminin zam olduğunu gösteriyor. Kahvehane sahibi ismini vermek istemiyor: “Ülkede kabul etsinler etmesinler bir ekonomik kriz ve ekonomik istikrarsızlık var” dedi ve “Kimse önünü göremiyor. Bir ay sonrasını dahi planlayamıyoruz” diyen esnaf, “Çaycımız geliyor ‘Ağabey zam geldi’ diyor, şekercimiz geliyor ‘Ağabey zam geldi’ diyor” ifadelerini kullandı.

Vatandaşın tek gündeminin ‘zamlar’ olduğunu kaydeden esnaf, “Kiminle iki satır muhabbet etsem ‘Şuna da zam gelmiş, buna da zam gelmiş’ diye söze başlıyor. Herkeste müthiş bir karamsarlık hâkim. Vatandaş ekonomide istikrar istiyor” dedi.

ARTIK DAHA AZ ÇAY İÇİLİYOR

Müşterilerin oyun oynarken daha az çay içtiğini söyleyen esnaf, “Öncesinde oyun oynanan masada 30-40 çay içilirdi, şimdiyse en fazla 8-10 tane içiliyor. Kahveye gidip gelenler bilirler, oyun masasında oyunu takip eden ve masadan çay içen bir ekip olur. Bu kişilere de ‘sinek’ denirdi. Şimdi sineklik müessesesi ortadan kalktı” dedi. Kahveci, oyun masasında artık kimsenin “sinek” istemediğini söyledi.

ÇAY ISMARLAMAK YOK

Krize dair bir başka gözlemini de aktaran esnaf sözlerini şöyle sürdürdü: “Örneğin 3-5 arkadaş gelir sohbet ederdi, çayların hesabını biri öder giderdi. Şimdi ise bu durumda değişti. Herkes kendi içtiği çayı ödemek zorunda kalıyor. Kahvede biri bir arkadaşına çay ısmarlayamaz duruma geldi. Kriz dönemlerinde kahvelere rağbet artar. Zira kahvede bir çay içersin 3-5 saat oturursun, kimse sana karışmaz, ‘çay iç’ diye baskı yapmaz. Tanıdığımız 2-3 müşterimiz var, bu arkadaşlar emekli. Sabah evden çıkıyorlar doğal gazı kapatıp gününü kahvede geçiriyor. 1-2 çay içiyor, gazete okuyor, eş dostla sohbet ediyor.”

“İKTİDARIN SÖYLEMİ TUTMADI”

Artan müşteriye rağmen cirosunun düşük olduğunu kaydeden esnaf, “Pandemi zaten en çok bizim belimizi büktü. Daha sonrasında açıldık ama bu sefer de krizden kaynaklı para kazanamıyoruz.  Hükümet şimdi krizin bahanesini Ukrayna-Rusya savaşına yıkmak istiyor. Ama savaş başlayalı 40 gün oldu, mutlaka etkisi vardır fakat biz 40 gün öncesini de biliyoruz” diyerek sözlerini tamamladı.

ŞEKERİN FİYATI 8 LİRADAN 18 LİRAYA ÇIKTI

Başka bir Kahve İşletmecisi Hasan Uçan ise şeker ve çay fiyatlarına gelen zamdan dert yandı. “Aldığım şekerin fiyatı 8 liraydı, şimdi 18 lira. Kullandığım çay 35 liraydı şimdi 50 lira. Maden suyunun tanesi 95 kuruştu, şimdi bana gelişi 1.50 lira. Cam şişelerde gelen meşrubat 4.75 TL. Cam şişede meşrubat almayı bıraktık. 5 liradan satsam bile kimse bu meşrubata o kadar para vermek istemez, zaten satılmıyor. Sade soda haricinde başka meşrubat satmıyoruz o yüzden” dedi.

ESNAF ZAMLARIN GERİ ALINMASINI İSTİYOR

Ekonomik açıdan sarsıldıklarını söyleyen Uçan “Elektriği, doğal gazı, suyu, kirası, şekeri, meşrubatı, muhasebecisi, işçiliği derken bizim elimizde bir şey kalmıyor. 4 tane lamba yanıyor, bir dolap var gelen elektrik faturası 1200 lira, doğal gaz 1500 lira nasıl geçinelim” ifadelerini kullandı. Sabahtan beri kahvede 3 masanın olduğunu ve 30 çay satabildiklerini söyleyen Uçan, “60 lira para yapar. Zaten günlük kiramız 150 lira. Çayı şimdi 35 liradan, şekeri 50 liradan alıyorum ama çayı hala 2 TL’den satıyorum. Ciromuz doğal olarak düşüyor. Zaten çayın fiyatını arttırırsak kimse artık kahveye de çıkamaz. Çayı 5 liradan satsak da bizi kurtarmaz. Bir an evvel ekonominin düzelmesini, yapılan zamların geri alınmasını istiyoruz” dedi.